Т.Есөн-Эрдэнэ, Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн мэргэжилтэн

Мэдээлэл авах гол эх сурвалжаар нийгмийн мэдээллийн сүлжээний аппликейшнүүдийг нэрлэх болсон өнөө үед сэтгүүлч байна гэдэг, хэвлэл мэдээллийн үйл ажиллагаа эрхэлнэ гэдэг нэг төрлийн бэхлэлт, хана хэрэм босгоод зогсоо зайгүй хамгаалан тулалдаж буй мэт төсөөлөгдөнө. Өнөөдөр дурын нэг хайлт, тохиолдлын нэг постноос “Мэдээ уншихаа боль” гэх үг, өгүүлбэр инфлюнсер эсвэл инбаунд маркетинг, сторителлинг бүхий контент… гэх мэт нэр томьёо үзэгдэх болжээ. Шинэ залуу үеийнхэн сэтгүүл зүйн, тэр дундаа мэдээний төрлийн контентоос илт жийрхэх болсон талаар ярьж байна.

Гэтэл үүний зэрэгцээ мэдээлэлд шүүн тунгаах сэтгэлгээгээр ханддаг, худал мэдээлэлд автдаггүй, мэдээллийн элдэв гуйвуулгыг бусдад түгээж, алив бусармаг медиа манипуляцид оролцдоггүй ёс зүйтэй сошиал хэрэглэгч (user) байх, тийм иргэнийг төлөвшүүлэх нь боловсрол, нийгмийн салбарт тулгамдсан асуудал болоод байна. Энэ нь Хэвлэл мэдээлэл, мэдээллийн суурь боловсрол буюу Media and Information Literacy юм.

Хэвлэл мэдээлэл, мэдээллийн суурь боловсролтой иргэдийг төлөвшүүлэхэд сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын оролцоо зайлшгүй. “MIL for Journalist” буюу хэвлэл мэдээлэл, мэдээллийн суурь боловсролыг сэтгүүлч, сэтгүүл зүйтэй холбон авч үзэх, энэ төрлийн гарын авлага, сургалт, хэлэлцүүлэг хийх нь ач холбогдолтой боллоо.

Томоохон хэвлэл мэдээлэл, редакцууд мэдээллийн боловсрол уншигч, үзэгчдэдээ өгөх тогтмол булан, үйл ажиллагаа хийх нь ч сайн туршлага гэгдэж байна. Бид бас үүнээс хоцролгүй сэтгүүл зүйн үнэ цэнийг ойлгуулах, иргэдийг, хүүхэд залуучуудыг “мэдээний өрөө”-ндөө аялуулах зэргээр сэтгүүлчийн ажлын, салбарын нэр хүндийг өргөх дам болон шууд үр нөлөөтэй ажлууд хийх шаардлагатай.

Сэтгүүл зүйд тулгарсан элдэв сорилт бэрхшээлийг “сэтгүүл зүй өөрчлөгдсөн..” гэж харах нь бий. Гэвч сэтгүүл зүйн үүрэг зарчим ерөөс өөрчлөгдөөгүй билээ.

“…Сэтгүүл зүй үгүй бол ардчилал гэж үгүй. Харин хэвлэл мэдээлэл, мэдээллийн суурь боловсролын тухай ярихгүйгээр ардчилсан хэлэлцүүлэг өрнүүлэх боломжгүй.” хэмээн ЮНЕСКО-гийн Чанартай сэтгүүл зүй, Хэвлэл мэдээлэл, мэдээллийн суурь боловсролын тэнхимийн захирал, профессор Хосе Мануэль Торнеро хэлжээ.

Ингээд сэтгүүл зүй хийгээд хэвлэл мэдээлэл, мэдээллийн суурь боловсролын зарчмын ижил талуудыг харьцуулсан товч мэдээллийг бэлтгэн хүргэж байна.

Сэтгүүл зүй ба Хэвлэл мэдээлэл, мэдээллийн суурь боловсрол ижил төстэй 9 зарчим

Source:
Kovach, B and Rosenstiel. (2001), The Elements of Journalism
Grizzle, A. (2018), Unpublished Work